Μουσείο Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Θεματικοί άξονες

Τόποι της ίασης
Το ανθρώπινο σώμα, οι αισθήσεις και ο εγκέφαλος
Ιατρικά εργαλεία - τεχνολογία
Από τα βότανα στα φάρμακα
Ιατρική & γράμματα / τέχνες

Ανακοινώσεις & κείμενα

2024-10-09 Πρόγραμμα σπουδών σύντομης διάρκειας στις Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες - Aιτήσεις συμμετοχής 2024-25 έως 15-10-2024

2024-05-23 Δωρεά προς το Μουσείο Ιατρικής Κρήτης

2024-05-22 Ημερίδες στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την ανάδειξη του Ασκληπιείου της αρχαίας Λεβήνας

2024-04-01 Εκπαιδευτικές Δράσεις στο Ασκληπιείο της Λεβήνας: Απρίλιος 2024

2024-03-29 Webinar: η Ιατρική στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης

περισσότερα

Θεματικοί άξονες / Ιατρική & γράμματα - τέχνες / Κείμενα

Ιατρική και Κομικς (Graphic Medicine)

Στην ιστορική διαδρομή των κόμικς, η εμφάνιση εμβληματικών έργων όπως το “Maus” του Spiegelman, το “Persepolis” της Satrapi και το “Blankets” του Craig Thompson εισήγαγαν ένα νέο πεδίο που κύρια χαρακτηριστικά του είναι οι έννοιες της μαρτυρίας, της βιογραφίας και της αυτοβιογραφίας και σε αρκετές περιπτώσεις η τραυματική εμπειρία με ιστορική ή προσωπική διάσταση (π.χ. Ολοκαύτωμα κτλ).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια υποκατηγορία των αυτοβιογραφικών κόμικς, κυρίως μετά το 2008, που αυτοπροσδιορίζονται ως “graphic medicine”. Η εμφάνιση του όρου πιστώνεται στον Ian Williams Βρετανό ιατρό συγγραφέα και δημιουργό κόμικς, που υποδηλώνει τη διασταύρωση των κόμικς με θέματα που αφορούν την υγειονομική περίθαλψη. Στο άρθρο “Graphic medicine: comics as medical narrative” του Williams αναφέρεται ένας ακόμη νέος όρος “graphic pathography”, όπου γίνεται λόγος για εικονογραφημένες αυτοβιογραφίες οι οποίες αποτελούν ένα δημιουργικό τρόπο για να διδαχθείς για μια νόσο, αλλά και να διδάξεις γι’ αυτήν. Ο Williams πιστεύει ότι τα κόμικς μπορούν να συνδέσουν αποτελεσματικά την εμπειρία των ασθενών με την εμπειρία του παρόχου υγειονομικής περίθαλψης, διαδραματίζοντας έναν ιδιαίτερο ρόλο στη συζήτηση δύσκολων, περίπλοκων και αμφιλεγόμενων θεμάτων, και τελικά η σύμπλευση κόμικς και Ιατρικής μπορεί να βοηθήσει τους επαγγελματίες υγείας να φανταστούν τον εαυτό τους στη θέση του ασθενούς.

Ο πρώτος δημιουργός στο χώρο του “graphic medicine” ο Justin Green, μέσω του κόμικς “Binky Brown meets the Holy Virgin Mary” το 1972 προσπάθησε να εκθέσει τα βιώματά του αναφορικά με τις ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές από τις οποίες ο ίδιος έπασχε. Ο Ian Williams έγραψε και σχεδίασε το κόμικς “The Bad Doctor” το 2014, όπου παρουσιάζεται η καθημερινότητα του Iwan James, ενός γενικού ιατρού σε αγροτική περιοχή της Ουαλίας. Η αφήγηση των ποικίλων περιστατικών παράλληλα με την αναδρομική παρουσίαση της παιδικής και εφηβικής ηλικίας του James φανερώνουν τις ανασφάλειες του σχετικά με την ιατρική του απόδοση, παρουσιάζοντας με χιουμοριστικό, έξυπνο και ευαίσθητο τρόπο τη σχέση ιατρού-ασθενούς. Ο Brain Fies στο κόμικς “Mom’s Cancer” παρουσίασε την εμπειρία της υγειονομικής περίθαλψης του μεταστατικού καρκίνου της μητέρας του, θίγοντας θέματα όπως το κόστος της θεραπείας, την ελλιπή επικοινωνία με τους επαγγελματίες υγείας, τα συναισθήματα του καρκινοπαθούς και την απουσία ολιστικής θεραπείας, με ταυτόχρονη όμως λεπτομερή αναφορά σχετικών κλινικών πληροφοριών. Στο κόμικς “Stitches” ο David Small αφηγείται την τραγική ιστορία της δυστυχισμένης παιδικής του ηλικίας. Μεγαλώνοντας σε μια δυσλειτουργική οικογένεια και με ένα ιατρογενές σφάλμα που τον οδηγεί σε αφωνία, ο Small αφηγείται το απόλυτο χάος, ωστόσο με ένα ελπιδοφόρο τέλος όπου επέρχεται η αποκατάσταση της φωνής του. Σε ένα άλλο αυτοβιογραφικό κόμικς, το “Epileptic” του David Beauchard, όπου αναφέρεται στον αδερφό του που πάσχει από επιληψία, ο δημιουργός χαρτογραφεί τα συναισθήματα που αναδύονται στην οικογένεια και τις επιπτώσεις της ασθένειας σε αυτήν, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά ο κοινωνικός περίγυρος, χρησιμοποιώντας έντονες εικονογραφικές μεταφορές. Σε άλλα κόμικς ο αυτοβιογραφικός χαρακτήρας διακόπτεται ώστε να δοθούν στοιχεία που έχουν καθαρά πληροφοριακό χαρακτήρα για τον αναγνώστη, όπως στο “Marbles: Mania, Depression, Michelangelo, and Me” της Ellen Forney. Η δημιουργός αφηγείται το προσωπικό της ταξίδι με τη διπολική διαταραχή παρεμβάλλοντας πληροφορίες για την κλινική εικόνα της ασθένειας, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη αλλά και πρακτικές συμβουλές προς τους ασθενείς, αναζητώντας τελικά μια πιθανή συσχέτιση ανάμεσα στη δημιουργικότητα και τις διαταραχές της διάθεσης.

Μια άλλη εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πτυχή στο χώρο του “graphic medicine” είναι η παρακίνηση ασθενών και επαγγελματιών να δημιουργήσουν κόμικς. Αυτή η τάση συνδυασμού κόμικς και Ιατρικής υπάρχει στην Ιατρική Σχολή του Penn State College από το 2009, όπου οι φοιτητές μπορούν να συμμετάσχουν σε ένα μάθημα-σεμινάριο στο οποίο αφενός μελετούν κόμικς που σχετίζονται με ιατρικά θέματα και αφετέρου καλούνται να δημιουργήσουν η ίδιοι ένα κόμικς βασισμένο σε προσωπικές εμπειρίες που έχουν από τη φοίτησή τους. Το μάθημα “Graphic storytelling and medical narratives” προσφέρεται στους φοιτητές για να συνειδητοποιήσουν πως εικόνα και κείμενο μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αποτελεσματικότερη επικοινωνία σύγχρονων ιατρικών αφηγήσεων και τελικά οι φοιτητές να αναπτύξουν τις δικές τους ιστορίες σε κόμικς. Έτσι ο σχεδιασμός ενός κόμικς βελτιώνει την ενσυναίσθηση, την εμπιστοσύνη σε βασικές δεξιότητες και την επικοινωνία μεταξύ των φοιτητών.

Συμπερασματικά, τα κόμικς με το μοναδικό τους χαρακτήρα και τις ιδιαιτερότητές τους αποτελούν κατάλληλο μέσο για να απεικονιστούν οι προσωπικές εμπειρίες του συγγραφέα σε σχέση με την ασθένεια και τον πόνο, ενώ το έργο που θα προκύψει μπορεί να αποτελέσει ένα ιδανικό εκπαιδευτικό μέσο τόσο του κοινού, όσο και των επαγγελματιών υγείας.

Μουσείο Ιατρικής ΚρήτηςΙατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Θεματικοί άξονες / Ιατρική & γράμματα - τέχνες / Κείμενα

Μουσείο Ιατρικής Κρήτης
Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης